تصور کنید بر فراز یکی از بلندترین برجهای شهر ایستادهاید و به نظاره منظره خیرهکننده زیر پایتان مشغولید. غافل از آنکه در زیر پاهایتان، دنیایی از ظرافت و مهندسی نهفته است که از شما و سر پناهتان محافظت میکند. سقف، این شاهکار مهندسی، برای رسیدن به شکوه نهایی، مسیری پنهان را طی میکند که به آن قالببندی سقف میگویند.
در این مقاله سفری به دنیای شگفت انگیز قالب بندی سقف خواهیم داشت و با ظرافتها، چالشها و نوآوریهای این فرایند حیاتی در صنعت ساختمان آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید تا دریابید که چگونه ایدههای مهندسی، با اتکا به متریالهای مختلف و تکنیکهای گوناگون، جان میگیرند و تبدیل به سقفی مستحکم و زیبا میشوند
قالببندی سقف
قالببندی سقف یکی از مدلهای پرکاربرد قالببندی بتن به شمار میآید. این مدل قالببندی فرایندی است که در آن از مصالح مختلف برای ایجاد یک پوسته یا فرم موقت به منظور شکلدهی و نگه داشتن بتن تازه تا زمان سخت شدن آن استفاده میشود. این پوسته موقت که به آن قالب نیز گفته می شود، وزن بتن را تا زمانی که به مقاومت کافی برسد، تحمل میکند. قالببندی سقف نقشی حیاتی در کیفیت و پایداری نهایی سقف ایفا میکند. انتخاب نوع مناسب قالب بندی، اجرای دقیق و اصولی آن، و استفاده از مصالح با کیفیت، از جمله عوامل مهمی هستند که باید در نظر گرفته شوند.
اجزای سیستم قالببندی سقف در سازه گستر مدحت
قالببندی سقف از اجزا و تجهیزاتی تشکیل شده است که هرکدام نقشی مشخص در شکلدهی و پشتیبانی از بتن تازه دارند. از جمله اجزای پرکاربرد در این حوزه میتوان به سقف سبک فلکس H20 چوبی، سقف سبک فلکس فلزی، قالببندی تیر سقف هوپاد، قالببندی تیر مدولار و قالببندی سقف میز پرنده اشاره کرد. هر یک از این محصولات برای شرایط متفاوت اجرایی طراحی شدهاند و به بهبود کیفیت بتنریزی، سهولت نصب و کاهش هزینههای پروژه کمک میکنند.
مراحل اجرایی قالببندی سقف (از نصب تا بتنریزی و قالببرداری)
اجرای قالببندی سقف یکی از حساسترین مراحل ساختوساز است که دقت و نظم در انجام آن تأثیر مستقیم بر کیفیت نهایی سازه دارد. این فرآیند از آمادهسازی محل نصب قالب تا مرحلهی قالببرداری نهایی را در بر میگیرد و باید بر اساس نقشههای اجرایی و ضوابط فنی انجام شود تا مقاومت و تراز سقف تضمین گردد.
- آمادهسازی محل و زیرسازی
پیش از هر چیز، سطح زیر سقف باید از هرگونه گردوغبار، نخاله و مصالح اضافی پاکسازی شود. در این مرحله پایهها و تجهیزات قالببندی باید روی سطحی صاف و مقاوم نصب شوند. مقاومت کف زیرکار باید توان تحمل وزن قالب، بتن تازه و نیروهای اجرایی را داشته باشد. در پروژههایی با دهانههای بزرگ یا سقفهای سنگینتر مانند دال بتنی یا وافل، لازم است زیرسازی با دقت بیشتری انجام گیرد و کنترل تراز بهصورت مداوم صورت پذیرد.
- نصب شمعها و زیرپاییها
پس از آمادهسازی، شمعها یا پایههای فلزی با فواصل منظم در زیر سقف نصب میشوند تا بار وزن قالب و بتن تازه را به زمین منتقل کنند. بسته به ارتفاع سقف و نوع سیستم قالببندی، از جکهای قابل تنظیم برای کنترل دقیق تراز استفاده میشود. زیرپاییها (تیرهای افقی) روی شمعها قرار میگیرند تا شبکهی پشتیبان قالب را تشکیل دهند. در سقفهای کامپوزیت با ورق عرشه فولادی دائمی، در بسیاری از موارد نیاز به شمعگذاری کامل وجود ندارد، زیرا ورق فولادی خود نقش قالب و تکیهگاه بتن را ایفا میکند.
- چیدمان تیرهای حمال و پانلهای قالب
در این مرحله، تیرهای حمال (سولجرها) روی زیرپاییها قرار داده شده و شبکهی نگهدارندهی قالب شکل میگیرد. سپس پانلها یا ورقهای قالب روی آنها نصب میشوند. انتخاب جنس قالب (چوبی، پلایوود، فلزی یا آلومینیومی) به نوع سقف و شرایط پروژه بستگی دارد. در سقف وافل از قالبهای مدولار پلاستیکی یا فلزی استفاده میشود که بهصورت تکرارشونده در کنار هم چیده میشوند و پس از گیرش بتن قابل باز شدن و استفاده مجدد هستند. در سقفهای کامپوزیت نیز ورقهای گالوانیزه یا ورقهای عرشه فولادی (Deck Plate) مستقیماً روی تیرهای فولادی نصب شده و بهعنوان قالب دائمی عمل میکنند.
- مهاربندی و کنترل اتصالات
در این مرحله، اجزای قالب با استفاده از مهاربندها و اتصالات فلزی به یکدیگر متصل میشوند تا مجموعه قالب در برابر فشار جانبی بتن و وزن سازه پایدار باقی بماند. اهمیت این کار در سقفهای وافل و دال بتنی بیشتر است، زیرا وزن بالای قالب و بتن میتواند نیروی افقی قابلتوجهی به پایهها وارد کند. تمامی گیرهها، پیچها و محل اتصال سولجرها باید بهدقت کنترل شوند تا از هرگونه جابهجایی، نشت دوغاب یا تغییر شکل قالب جلوگیری گردد.
- آرماتوربندی و آمادهسازی برای بتنریزی
پس از اطمینان از استحکام و تراز قالب، شبکهی میلگردها طبق نقشه سازه نصب میشود. میلگردهای اصلی و حرارتی باید با فواصل استاندارد و پوشش بتنی مناسب در محل خود قرار گیرند. در سقفهای تیرچهبلوک، میلگردها بهصورت محدود در بین تیرچهها و در نواحی تقویتی کار میشوند، اما در دال بتنی و وافل معمولاً شبکههای دوبل بالایی و پایینی اجرا میشوند. در سقفهای کامپوزیت، میلگردهای تقویتی روی ورق عرشه فولادی قرار میگیرند تا پیوند بتن و فولاد بهخوبی برقرار شود. پیش از بتنریزی، سطح قالبها باید با روغن مخصوص قالب پوشش داده شود تا از چسبندگی بتن جلوگیری کند و قالببرداری راحتتر انجام گیرد.
- بتنریزی سقف
در این مرحله، بتن تازه با طرح اختلاط مناسب روی قالبها ریخته میشود. عملیات بتنریزی باید بهصورت پیوسته و از یک سمت سقف آغاز شود تا از تمرکز بار در یک ناحیه جلوگیری شود. استفاده از ویبراتور مکانیکی یا برقی برای حذف حبابهای هوا و تراکم کامل بتن ضروری است. در سقفهای وافل، به دلیل وجود قالبهای شبکهای، ویبره با دقت و شدت کمتر انجام میشود تا جابجایی قالبها اتفاق نیفتد. در سقفهای کامپوزیت، بتن مستقیماً روی ورق گالوانیزه پخش و با ماله یا شمشه تراز میشود. سطح بتن باید همسطح و یکنواخت بوده و ضخامت طبق نقشه رعایت گردد.
- عملآوری بتن (Curing)
پس از اتمام بتنریزی، فرآیند عملآوری برای جلوگیری از تبخیر سریع آب و افزایش مقاومت نهایی بتن انجام میشود. سطح بتن باید مرطوب نگه داشته شود؛ این کار معمولاً با استفاده از گونی خیس یا پوشش پلاستیکی صورت میگیرد. در مناطق گرم و خشک، توصیه میشود حداقل به مدت هفت روز سطح بتن مرطوب بماند تا از ایجاد ترکهای سطحی جلوگیری شود.
- قالببرداری و جمعآوری تجهیزات
زمان باز کردن قالبها به مقاومت کسبشدهی بتن بستگی دارد. معمولاً قالب سقف زمانی باز میشود که بتن به حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مقاومت نهایی خود رسیده باشد. در سقفهای دال بتنی یا وافل، قالببرداری باید با دقت و بهصورت مرحلهای انجام شود تا از تمرکز بار روی بخشهای ضعیف جلوگیری گردد. در سقفهای کامپوزیت با عرشه فولادی دائمی، عملیات قالببرداری حذف میشود زیرا ورق گالوانیزه بهعنوان قالب دائمی و تقویتکنندهی کششی باقی میماند. پس از قالببرداری، تمام تجهیزات باید تمیز، روغنکاری و برای استفاده مجدد انبار شوند.
انواع قالببندی سقف در ساختمانسازی
در پروژههای ساختمانی، قالببندی سقف بسته به نوع سیستم سازهای و مصالح مورد استفاده، در مدلهای مختلفی انجام میشود. هر سیستم قالببندی ویژگیها، مراحل اجرا و مصالح خاص خود را دارد و انتخاب صحیح آن میتواند بر کیفیت نهایی سقف و سرعت اجرای پروژه تأثیر مستقیم بگذارد. در ادامه با متداولترین روشهای قالببندی سقف در ایران آشنا میشویم.
قالب بندی سقف تیرچه بلوک
یکی از رایجترین روشهای قالب بندی سقف در ایران است که به دلیل سادگی اجرا، سرعت بالا و قیمت مناسب، مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. در این روش از تیرچههای پیش ساخته (معمولا از جنس بتن یا فولاد) و بلوک های توخالی (معمولا از جنس سفال یا بتن) استفاده میشود.
مراحل قالب بندی سقف تیرچه بلوک
- قبل از شروع قالب بندی، باید سطح زیرین سقف از هرگونه آلودگی، نخاله و ناهمواری پاک شود.
- برای ایجاد استحکام و تراز بودن سقف، از شمع و زیرپایی استفاده میشود. شمع ها در فواصل مشخص در زیر سقف قرار داده شده و زیرپاییها نیز روی آنها نصب میگردد.
- بلوکها به صورت ردیفی و با ملات بر روی زیرپاییها چیده میشوند. نوع چیدمان بلوکها به نوع سقف و دهانه آن بستگی دارد.
- تیرچهها در فواصل مشخص بین بلوک ها قرار داده میشوند. انتهای تیرچهها باید به طور کامل بر روی تیرهای کناری یا دیوارها تکیه داده شوند.
- برای افزایش مقاومت سقف، میلگردهای آرماتوربندی در بین تیرچه ها و بلوکها به کار گرفته میشود. میلگردها باید به طور صحیح خم و بسته شده تا در محل خود ثابت بمانند.
- پس از اتمام آرماتوربندی، نوبت به بتن ریزی میرسد. بتن باید با نسبت مناسب از سیمان، ماسه و شن مخلوط شده و به طور کامل در بین بلوکها و تیرچهها ریخته شود.
- پس از بتن ریزی، باید از سقف تا زمان گیرش کامل بتن، مراقبت شود. این مراقبت شامل مواردی مانند آبیاری بتن، جلوگیری از عبور و مرور افراد و وسایل سنگین بر روی سقف، و حفظ دمای مناسب محیط میباشد.
مزایا
- به دلیل استفاده از اجزای پیش ساخته، به سرعت و به سادگی اجرا میشود.
- در مقایسه با سایر روش های قالب بندی، قیمت مناسبتری دارد.
- تیرچهها، بلوکها و سایر مصالح مورد نیاز برای این نوع قالب بندی به راحتی در دسترس هستند.
معایب
- این نوع قالب بندی برای دهانه های بلند مناسب نیست.
- به دلیل استفاده از بلوکهای بتنی یا سفالی، وزن نسبتا بالایی دارد.
- بلوکهای توخالی منجر به عبور صدا از سقف میشود.
قالب بندی سقف دال بتنی
یکی از روشهای مدرن و پرکاربرد برای ایجاد سقف، قالب بندی سقف دال بتنی است که در آن از یک دال بتنی مسلح برای ایجاد سطح نهایی سقف استفاده میشود. این روش در مقایسه با روشهای سنتی مانند سقف تیرچه بلوک، از مزایای متعددی از جمله مقاومت بالا، ایمنی در برابر آتش سوزی و زلزله، و تنوع در طراحی برخوردار است.
در سقف دال بتنی از قالبهای تخت و صاف چوبی یا فلزی استفاده میشود. این قالبها به طور کامل سطح زیرین دال را میپوشانند و باید به طور دقیق تراز و شاقول شوند.
مراحل قالب بندی سقف دال بتنی
- قبل از شروع قالب بندی، باید سطح زیرین سقف از هرگونه آلودگی، نخاله و ناهمواری پاک شود.
- برای محکم و تراز نگه داشتن سقف در طول مراحل ساخت، از شمع و زیرپایی استفاده میشود. شمعها مانند ستونهای عمودی در فواصل مشخصی در زیر سقف قرار داده شده و زیرپایی ها نیز به عنوان تکیه گاه افقی روی آنها نصب میشوند.
- قالب ها به عنوان پوسته ی موقت برای شکلدهی و نگه داشتن بتن تازه تا زمان گیرش نهایی آن عمل میکنند. جنس قالب ها می تواند از چوب، فلز یا پلاستیک باشد و انتخاب نوع قالب به عوامل مختلفی از جمله ابعاد سقف، بودجه پروژه و در دسترس بودن مصالح بستگی دارد.
- برای افزایش مقاومت سقف در برابر بارهای وارده، شبکهای از میلگردهای آرماتوربندی در زیر و روی دال بتنی به کار گرفته میشود. نقشه آرماتوربندی توسط مهندس سازه ارائه میگردد و باید با دقت و ظرافت کامل اجرا شود. میلگردها باید در محل های مشخص شده در نقشه قرار بگیرند و به طور صحیح خم و بسته شوند. برای اتصال میلگردها به یکدیگر باید از روش های مختلفی مانند جوشکاری، گره زدن و یا بستهای مخصوص استفاده کرد.
- پس از اتمام آرماتوربندی، نوبت به بتن ریزی میرسد. بتن باید با نسبت مناسب از سیمان، ماسه و شن مخلوط شده و به طور کامل در قالب ها ریخته شود.
مزایا
- دال بتنی در مقایسه با سایر روش های قالب بندی، مقاومت بسیار بالایی در برابر بارگذاری دارد. این امر باعث میشود تا از این روش بدون نیاز به تیرهای میانی، برای دهانه های بلند استفاده کرد.
- در برابر آتشسوزی و زلزله از مقاومت بالایی برخوردار است. این موضوع باعث میشود تا از این روش در ساختمانهای با الزامات ایمنی بالا استفاده شود.
- به دلیل ماهیت یکپارچه خود، امکان تنوع در طراحی سقف را فراهم میکند.
- به عنوان یک عایق صدا و حرارت عمل کرده و از انتقال صدا و حرارت بین طبقات مختلف ساختمان جلوگیری میکند.
معایب
- به دلیل نیاز به آرماتوربندی و بتن ریزی دقیق، پیچیدگی بیشتری نسبت به سایر روش های قالب بندی دارد.
- اجرای قالب بندی دال بتنی زمان بیشتری نسبت به سایر روش های قالب بندی می برد.
- به دلیل نیاز به مصالح بیشتر و کار تخصصی، هزینه بیشتری نسبت به سایر روش های قالب بندی دارد.
- به دلیل استفاده از بتن مسلح، وزن نسبتا بالایی دارد که این امر میتواند بر بارگذاری سازه و پی آن تاثیر بگذارد.
قالببندی سقف وافل
قالب بندی سقف وافل فرایندی است که در آن از قالبهای مخصوص وافل برای ایجاد شبکهای از تیرچههای عمود بر هم و متقاطع در زیر سقف استفاده میشود. این شبکه بندی، فضایی برای قرارگیری میلگردها و بتنریزی ایجاد میکند و در نهایت، ظاهری شبیه به لانه زنبور به سقف میدهد.
در سقف وافل از قالبهای خاص وافل استفاده میشود که شبکهای از تیرچههای متقاطع را ایجاد میکنند. این قالبها از جنس پلاستیک، فولاد یا آلومینیوم هستند و به طور فابریک تولید میشوند.
مزایا
- در سقف وافل به دلیل استفاده از قالبهای خاص وافل که به صورت مدولار هستند، مصالح کمتری برای قالببندی به کار میرود.
- به دلیل استفاده از تیرچههای پیشساخته و قالبهای وافل، وزن سقف وافل به طور قابل توجهی کمتر از سقفهای سنتی است. این امر باعث کاهش بار مرده سازه و افزایش مقاومت آن در برابر زلزله میشود.
- سقف وافل به دلیل شکل هندسی خاص خود، دهانههای بیشتری را بدون نیاز به تیرهای میانی طی میکند. این موضوع منجر به ایجاد فضای بازتر و انعطافپذیری بیشتر در طراحی فضا خواهد شد.
- سقف وافل میتواند به صورت اکسپوز باقی بماند و ظاهری زیبا و مدرن به فضای زیرین خود بدهد.
- سقف وافل به دلیل استفاده از بتن مسلح، مقاومت بالایی در برابر آتش سوزی دارد.
- به دلیل استفاده از قالبهای پیشساخته و سیستم مدولار، سرعت اجرای سقف وافل نسبت به سقفهای سنتی بیشتر است.
معایب
- قالببندی و آرماتوربندی سقف وافل به دلیل شکل هندسی خاص آن، نیاز به دقت و ظرافت بیشتری دارد و از این نظر سختتر از سقفهای سنتی است.
- به دلیل استفاده از قالبهای وافل، برای اجرای این نوع سقف به فضای کار بیشتری در محل پروژه نیاز است.
- قالبهای وافل به دلیل نوع طراحی و مصالح به کار رفته در آنها ممکن است از قالبهای سقف سنتی گرانتر باشند.
قالب بندی سقف کامپوزیت
سقف کامپوزیت به عنوان یکی از راهحلهای نوین در صنعت ساختمان، به دلیل مزایای متعدد از جمله وزن کم، مقاومت بالا، دهانههای بلند و سرعت اجرای بالا، جایگاه ویژهای در میان سازندگان یافته است. در این روش، از دو نوع قالب مجزا برای قالببندی تیرچهها و عرشه سقف استفاده میشود.
قالب تیرچه وظیفه قالببندی تیرچههای فولادی را بر عهده دارند و معمولا از جنس فلزی یا چوبی هستند. قالبهای تیرچه باید به طور دقیق تراز و شاقول شده و در فواصل منظم مطابق با نقشههای مهندسی قرار داده شوند.
همچنین قالب عرشه برای قالببندی فضای بین تیرچهها و ایجاد سطح زیرین دال بتنی مورد استفاده قرار میگیرند. قالبهای عرشه میتوانند از جنس های مختلفی مانند ورق های فلزی، پلاستیکی یا تختههای چوبی باشند.
مزایا
- به دلیل استفاده از قطعات پیشساخته و سیستم مدولار، سرعت اجرای سقف کامپوزیت به طور قابل توجهی از سایر روش ها مانند سقف دال بتنی و تیرچه بلوک بیشتر است.
- این نوع سقف قابلیت پوشش دهانههای بلند بدون نیاز به تیرهای میانی را دارد که منجر به ایجاد فضایی بازتر و کاربردیتر میشود.
- وزن کم سقف کامپوزیت می تواند بار وارده بر فونداسیون و سایر اجزای سازه را کاهش دهد که این موضوع باعث کاهش هزینهها و افزایش ایمنی سازه میشود.
معایب
- تنوع کمتر در طراحی سقف کامپوزیت نسبت به سایر روش ها، میتواند محدودیت هایی را از نظر معماری ایجاد کند.
- هزینه قالب بندی سقف کامپوزیت به دلیل استفاده از قالبهای فلزی و سایر قطعات پیش ساخته، بیشتر از سایر روشها مانند تیرچه بلوک میباشد.
- اجرای سقف کامپوزیت به دلیل پیچیدگی بیشتر نسبت به سایر روشها، نیاز به مجری و کارگران متخصص و با تجربه دارد.
مقایسه ویژگیهای اجرایی انواع قالببندی سقف
هر یک از سیستمهای قالببندی سقف، ویژگیها و عملکرد متفاوتی دارند که انتخاب میان آنها را وابسته به نوع پروژه، دهانهها و شرایط اجرایی میکند. جدول زیر، مقایسهای خلاصه از مصالح، سرعت اجرا، وزن نهایی، مقاومت، هزینه و کاربرد هر سیستم ارائه میدهد تا بتوان با نگاهی جامعتر، مناسبترین روش را برای پروژههای ساختمانی انتخاب کرد.
ویژگیها | تیرچهبلوک | دال بتنی | وافل | کامپوزیت |
مصالح اصلی | تیرچه پیشساخته، بلوک سفالی یا بتنی | قالب چوبی یا فلزی، بتن مسلح | قالبهای مدولار پلاستیکی یا فلزی | تیر فولادی، ورق عرشه فولادی، بتن سبک |
سرعت اجرا | بالا | متوسط | بالا | بسیار بالا |
وزن نهایی سقف | نسبتاً زیاد | زیاد | متوسط | کم |
مقاومت در برابر زلزله | متوسط | بالا | بسیار بالا | بالا |
هزینه اجرا | اقتصادی | نسبتاً زیاد | بالا | متوسط تا زیاد |
مناسب برای پروژههای | ساختمانهای مسکونی کوچک و متوسط | پروژههای بزرگ، تجاری و پارکینگها | پروژههای معماری خاص با دهانههای باز | سازههای فلزی و برجها |
جمعبندی؛ اهمیت اجرای اصولی قالببندی سقف در پروژههای ساختمانی
قالببندی سقف یکی از مراحل حیاتی در ساختوساز است که کیفیت، ایمنی و دوام نهایی سازه را تحت تأثیر قرار میدهد. انتخاب نوع قالب مناسب، اجرای صحیح مراحل نصب، مهاربندی و بتنریزی، و رعایت استانداردهای فنی، از مهمترین عواملی هستند که در عملکرد نهایی سقف نقش دارند. در این مسیر، استفاده از تیمهای متخصص و تجهیزات استاندارد میتواند ضامن سرعت اجرا و دقت فنی باشد. شرکت سازه گستر مدحت با تکیه بر سالها تجربه در اجرای قالببندی سقفهای تیرچهبلوک، وافل و دال بتنی، آماده ارائه خدمات مهندسی و اجرایی با بالاترین کیفیت است. برای دریافت مشاوره تخصصی، برآورد هزینه یا هماهنگی اجرای پروژه میتوانید با کارشناسان سازه گستر مدحت تماس بگیرید.